Strohplatz

🌓

Geweldloze Communicatie: emoties en gevoel


Geweldloze Communicatie: Emoties en gevoel

Geweldloze communicatie heeft een verhelderende kijk op emoties en gevoelens. Voelen wordt meestal als een belangrijk onderdeel gezien van persoonlijke ontwikkeling, en tegelijkertijd zijn er ook een paar valkuilen in dat hele "voelen" die je wellicht niet brengen van waar je wil zijn. Ik hoop dat je je kan laten inspireren door de verbindende betekenis van voelen en emoties.

Bewust stilstaan bij hoe je je voelt, kan een stap zijn naar innerlijke rust op het moment dat je in paniek bent, getriggerd bent, of jezelf depressief voelt. Het is dan ook één van de voorwaardse bewegingen van geweldloos kijken naar jezelf en de wereld om je heen. In plaats van dagenlang of wekenlang of maandenlang in dit gevoel te blijven hangen, leren we in geweldloze communicatie om deze gevoelens als een alarmsignaal te zien voor dat er één of meerdere behoeften niet zijn ingevuld (bijvoorbeeld de behoefte aan verbinding, erkenning, samenwerking, enzovoort). Door er op die manier naar te kijken transformeert er ook iets, is er beweging.

1. Ik voel me bang.

Dit gevoel is één woord lang, en omschrijft zeg maar de "staat waarin je bent", of ongeveer "hoe je lijf is". Dit gevoel gaat niet om iemand anders, het gaat alléén over jóu - al kan een ander de aanleiding zijn voor jouw gevoel.

Een woordje zoals bang is een zusje van boos en bedroefd, en samen zijn ze drie hoofdcategoriën van emoties met een stuk of 50 gevoelens. Bij een cursus geweldloze communicatie krijg je ter inspiratie een lijst van alle gevoelens die waarschijnlijk in deze categoriën vallen.

2. Ik voel me blij.

Voor het woordje "blij" geldt hetzelfde als de eerste categorie: het is één woord lang, en omschrijft de "staat waarin je bent". Ook bij geweldloze communicatie kennen we deze categorie, en naast "blij" zijn er ook emotie-categoriën "bezield" en "benieuwd". Samen zijn dit drie categoriën van emoties die aangeven dat één of meerdere behoeften wél zijn ingevuld.

Zoals je zelf al ziet staan er soms gevoelens bij waarbij je even kan twijfelen of deze echt in hierin thuishoren. Het lijstje - wat je ook krijgt bij iedere cursus geweldloze communicatie (of verbindende communicatie)- geeft meestal wat opheldering, zeker als je hier nog nooit bij hebt stilgestaan. En: een absolute waarheid van waarin welk gevoel thuishoort, is er niet. Het gaat er mij dan ook nóóit om in welke categorie een gevoel hoort, zolang het omschrijft hoe jij er aan toe bent.

Als je op zoek gaat naar bronnen over voelen, dan komt de categorie "benieuwd" vaak niet voor, echter volgens wetenschapper Paul Ekman (en vele anderen met hem) is er voor verbazing en benieuwd e.d. weldegelijk een categorie. Vanuit de wetenschap wordt de categorie "bezield" helemaal niet gebruikt, echter omdat het een enorme verdieping en verbreding is op "blij" geven we die toch als extra categorie. De meeste wetenschappelijke bronnen kennen ook nog categorie "bah", die we weglaten omdat dit slechts vier of vijftal gevoelens zijn, en omdat het risico op verwarring met een "oordeel" te groot is (zoals ik verderop uitleg).

3. Ik voel dat mijn maag zich omkeert.

Dit is een zinnetje dat omschrijft wat je in je lichaam ervaart. Dit kan ook gaan over je ademhaling, de binnenkant van een teen, of een tintelend gevoel in je arm. Vooral als je heftige gebeurtenissen in je leven hebt meegemaakt (zoals trauma's) en als je dan in een soortgelijke situatie komt, is de lichamelijke reactie veelal groot. Je lichaam is een soort van geheugen, en reageert sneller dan je kan denken (dit heeft een verklaarbare reden, je amigdala neemt het over).

Hier zit ook een grote adder onder het gras: soms hoor je wel eens "ik voel helemaal niets", en dat gaat dan veelal over dat iemand niet zo veel lichamelijke sensaties beleeft. En dat kan dus! Er zijn heel vele mensen bij wie een gevoel géén lichamelijke sensatie en géén "plek" in het lichaam heeft. Niemand is hetzelfde. En tegelijkertijd, iemand die lichamelijk weinig voelt, is ook wel eens blij boos bedroefd nieuwsgierig of enthousiast (dus ook voor iemand met weinig lichamelijke sensaties, werkt geweldloze/verbindende communicatie).

Volgens geweldloze communicatie is een lichamelijke omschrijving óók een gevoel, vooral in de zelf-empathie / zelf-connectie en eigenlijk nauwelijks in het uitspreken. Hier stil bij staan kan wederom een stap zijn naar meer innerlijke rust en helderheid op het moment dat je getriggerd (bijvoorbeeld in paniek) bent, ergens over piekert, niet lekker in je vel zit, of wilt uitzoeken welk verlangen je lichaam je vertelt. Vooral als je lichamelijk ingesteld bent, dan kan het je heel vele brengen om er naar te luisteren want: je slaat misschien wel jezelf over!

Ook binnen mindfulness is deze categorie een gevoel. Warmte, koud en pijn (en evenwicht) kun je zowel in deze categorie als onder "zintuigen" plaatsen, ze zitten op het randje.

De 3 categoriën die nu genoemd zijn, zijn samen de gevoelens die we binnen geweldloze communicatie kennen. Deze derde categorie zijn dus de "lichamelijke" gevoelens (bijvoorbeeld: moe, uitgeput), en de eerste en tweede categorie samen zijn alle "emoties" (lijfgevoelens) plus diverse "verstandelijke gevoelens" (minder lijfelijke zoals: benieuwd nieuwsgierig ongeinteresseerd).

4. Ik voel de houten tafel.

Aanraking, of voelen met je huid, hoort ook bij het woordje "voelen". Dit type voelen hoort onder de zintuigen. Bij verbindend communiceren vallen zintuigen niet onder "voelen" maar onder "waarneming". Een aandachtspunt vanuit verbindende communicatie is dan ook: zit hier misschien al meteen een oordeel of diagnose in? Bij het volgende punt ga ik hier verder op in.

5. Ik voel dat die man niet de waarheid spreekt.

Het gaat hier om alle gevoelens die je uitdrukt in een zinnetje. Dit soort zinnetjes zijn in spreektaal heel erg gebruikelijk, en geweldloze communicatie ziet dit nadrukkelijk niet als een gevoel. Het gaat hier om een "diagnose" of "analyse" van de situatie. Je zou dan ook kunnen zeggen "Ik denk dat die man niet de waarheid spreekt." zonder dat de betekenis echt verandert - ook al is er misschien wel iets in je lijf waardoor je deze gedachte krijgt. Hoogstwaarschijnlijk zijn er een paar waarnemingen (die jij ziet én een ander ook) geweest, bijvoorbeeld: de man kijkt naar de grond, de man wacht enkele seconden voordat hij antwoord geeft, je ziet druppeltjes op zijn voorhoofd. Dat zou ik objectieve "waarnemingen" noemen, zoals ik die ken uit geweldloos communiceren. Onbewust doet dit je denken aan situaties waarin je eerder bent geweest en waar iets fout ging (of je hebt dit vaker gezien in een film). Samen met het gevoel dat je buik zich omkeert, geeft jou de diagnose / gedachte dat er iets niet klopt.

Om duidelijk te maken dat het jouw diagnose en niet per see de waarheid is, kan je dit ook een ongecheckte aanname noemen. Je hebt een groot vermoeden dat deze man niet de waarheid spreekt, alleen je hebt het (nog) niet gecheckt. Een gevaar is namelijk dat jij actie onderneemt of reageert op basis van ongecheckte zaken die eigenlijk vooroordelen zijn. Deze risico`s gelden vooral als je blind je intuitie of "gevoel" volgt zonder dat je dit waardevolle onderscheid vanuit geweldloze communicatie kent; je kan er jezelf en je omgeving enorm mee pijn doen.

6. Ik voel me beledigd.

Tenslotte zijn er nog gevoelswoorden die wel één woord zijn en wel omschrijven hoe jij er aan toe bent, alleen die toch volgens geweldloze communicatie níet als gevoelswoord gezien worden. Namelijk achter "beledigd" zit al het verborgen oordeel/aanname dat iemand jou iets bewust onrecht heeft aangedaan. Hetzelfde geldt voor "ik voel me aangevallen", daar kan ik ook zo`n aanname in horen. Zo zijn er nog een stuk of dertig. Als je zegt "ik voel me beledigd" is je bijbehorende gevoel waarschijnlijk "boos".

Als je deze woorden gebruikt in je communicatie naar anderen toe, loop je grote kans dat een ander dit als kritiek opvat (bijvoorbeeld "Hoezo beledigd, ik wilde gewoon duidelijk zijn!"), en dan biedt geweldloze communicatie je een manier om je anders uit te drukken waarbij de betekenis overeind blijft. Ook als je in eigen gedachtenpatronen dit denkt, doe je jezelf geweld aan. Bij een introductie geweldloze communicatie komen deze woorden onder de noemer "quasi-gevoelens" uitgebreider aan bod. Dan ervaar je ook dat in een kleine groep mensen al totaal andere dingen bedoelen met het woord "beledigd". Door dit onderscheid te kennen, kun je jezelf niet alleen kritiekloos uiten, je kunt ook een stuk geweldlozer met jezelf omgaan en meer verantwoordelijkheid nemen voor wat jij wil.

Bekijk ons geweldloos communiceren aanbod voor persoonlijke ontwikkeling en professionele ontwikkeling.