Ik zag twee keer op een dag in de media vraagtekens over empathie, medelijden en mededogen. Zo zei Hanina Ajarai dat de MH17 vliegtuigramp haar niets deed, maar het verongelukken van een bekende voetballer wel. En Paul Bloom maakte een boekje getiteld "Een betere wereld begint bij minder empathie" - iets waar ik niet zo blij van wordt. Hoe zit dat?
Eerst even een korte verheldering over empathie, sympathie, medelijden en mededogen, en compassie.
Sympathie is reageren zonder al te veel inleven in de ander. Bijvoorbeeld door te temperen (ach er zijn veel redenen om wel blij te zijn), ongevraagd adviseren (o dat kun je beter zo doen), troosten (wat erg voor je), eigen verhalen vertellen (dat doet me denken aan toen ik...), vragen stellen ("hoe is dat dan gebeurd?") en zo zijn er nog enkele. Hoewel we maatschappelijk denken dat sympathie verbindend werkt, is dat niet per see zo, want jouw antwoord gaat over jou en niet over de ander.
Empathie is reageren met inleven in de ander. Empathie kan wel en niet verbindend: medelijden en mededogen.
Medelijden is inleven gezien vanuit jezelf. "Meevoelen" dus. Alsof het jou overkomt: ik word er ook verdrietig van. Je leeft je wel in in de ander, maar je gaat zelf je ook zo voelen. Het is jouw interpretatie vanuit jou en daarom -precies zoals sympathie- nauwelijks verbindend. Bovendien is dit meestal onprettig voor jezelf, dus niet echt te adviseren.
Mededogen is inleven gezien vanuit de ander. Je voelt dus niet mee, maar je beeld je in hoe het voor de ander is. Mededogen is de enige verbindende variant, omdat dit over de ander gaat en niet over jezelf. Je bent niet met je eigen reactie bezig, maar bent qua aandacht even bij de ander.
Hoe werkt mededogen? In een notendop is dat in stilte luisteren, je voelsprieten uitzetten en jezelf inbeelden in de emoties en behoeften van de ander. Dit gaat dus even helemaal niet over jou, je aandacht is bij de ander. Je vergeet niet jezelf -je hebt jezelf al gecheckt en hebt ruimte- maar houdt de aandacht even niet op jezelf. Als je al iets terugzegt, dan reflecteer je oordeelloos andermans emoties en behoeftes (liefst als vraag) zonder je eigen emoties (of mening!). Bijvoorbeeld Ben je onrustig omdat je graag duidelijkheid wil? of Voel je je besluiteloos omdat je meer behoefte hebt aan zekerheid?. Of Jeetje poeh, je wil dan nu gewoon effe rust. Of als je je niet zo kan inbeelden bijvoorbeeld: Ik weet even niet wat ik moet zeggen, maar ik hoor je verdriet. De ander merkt begrip en gehoord worden: daar zit dan de verbinding.
Moeilijk? Dat is subjectief, maar details beslaan een paar dagen cursus verbindende of geweldloze communicatie met heel veel oefenen. Alleen al dat "oordeelloos" blijkt vaak erg pittig - want we oordelen heel de dag door.
Compassie is het resultaat van mededogen of empathie (zolang je niet medelijden of meevoelen bedoelt). Compassie is een soort zachtheid en vanzelfsprekende bereidheid om iemand bij te staan of te helpen. Als ik een moeder met een klein kind zie en die heeft in de supermarkt een handje hulp nodig, schiet ik automatisch te hulp - zelfs zonder eerst empathisch in te beelden hoe het voor de moeder of kind zou zijn.
Als ik van binnen iemand een "eikel" vindt, dan kijk ik daar eens met empathie naar, en dan zie ik dat iemand bijvoorbeeld heel erg behoefte heeft aan respect. Deze empathische manier van een oordeel ("eikel") omzetten naar een empathische kijk (behoefte aan respect), geneert bij mij van binnen compassie. Immers, de behoefte aan respect heb ik ook wel eens - ik zie niet meer een eikel, maar een medemens. Deze omzetting is een kernbegrip binnen geweldloze communicatie.
Terug naar de twee mediaberichten. Ik merk op dat de media heel veel oordelen uitdelen. Misschien zijn media daar voor: niet voor feiten maar ook voor interpreteren. Dat doe ik hier nu ook. Als ik het verhaal van Hanina Ajarai hoor, dan denk ik: nou en? Voor de een heb je gemakkelijker empathie dan voor de ander. Meestal heb je makkelijker empathie voor iemand die in hetzelfde schuitje zit. Logisch toch? Niets iets om het oordeel "ongenuanceerd" of "asociaal" aan te geven.
Na het lezen van een recensie over "Een betere wereld begint bij minder empathie" heb ik het ijzersterke vermoeden dat de schrijver het verschil tussen mededogen en medelijden nog niet kent. Zo simpel als dat. Ik geloof dan ook dat de titel niet klopt, en samen met mij duizenden geweldloze communicatie beoefenaars en trainers in vrijwel ieder land in de wereld. Ik denk dat meer empathie juist als enige de wereld absoluut in no time zou veranderen in een oorlogloze blauwe bol waar we niet meer elkaar het hoofd in slaan. Omdat we zien dat een ander exact hetzelfde als jij is met dezelfde emoties en behoeftes.
Bekijk ons geweldloos communiceren aanbod voor persoonlijke ontwikkeling en professionele ontwikkeling.